Monthly Archives Lipiec 2017

Jeszcze poważniejsze były przeszkody naturalne. Nekropolia, jak już o tym wspomniano, była zamknięta z dwóch stron, na północy i na zachodzie, dość stromymi zboczami wzgórza watykańskiego. Grób Apostoła wykopany był dokładnie na stoku wzgórza, Wytworzona przez pochyłość wzgórza różnica poziomu osiągała 11 metrów między północnym i południowym krańcem budowli zaprojektowanej przez architektów oraz 14 metrów między jej krańcem zachodnim i wschodnim. Trzeba więc było wzgórze naciąć i wypełnić częściowo dolinę. Przerzucając w inne miejsce ponad 40 000 metrów sześciennych ziemi58 dokonano gigantycznej pracy, co można tłumaczyć jedynie chęcią ścisłego respektowania lokalizacji grobu i uczynienia zeń centralnego punktu sanktuarium. Od strony południowej należało zbudować dla podtrzymania budowli trzy mury wysokości 8 metrów i grubości 2 metrów. Na północy okazały się niezbędne potrójne fundamenty. Aby umieścić na tych murach i fundamentach ogromną platformę podtrzymującą konstrukcję, musiano obniżyć najwyższe mauzolea, to jest mauzolea położone w zachodniej części nekropolii. Trzeba też było przystąpić do wykonania poważnych robót drenażowych, nie wystarczających zresztą, gdyż papieże św. Damazy (366-384) i św. Grzegorz Wielki (590- 604) musieli je podjąć na nowo, oraz odwrócić bieg wód, które naruszały trwałość fundamentów budowli.

23 lutego 1281 roku Święte Kolegium wyniosło do godności papieskiej francuskiego franciszkanina, Szymona z Brion, strażnika pieczęci Ludwika Świętego. Przybrał on imię Marcina IV (1281 -1285). Karol I rzucił na szalę cały swój autorytet, aby doprowadzić do wyboru dawnego współpracownika swego brata, nie zawahał się też skorzystać ze swych przywilejów strażnika konklawe, aby „karmić obficie swych przyjaciół i pozbawić środków do życia swych wrogów”138. Marcin IV skłonny był udzielić poparcia planom Karola I, gdy „nieszpory sycylijskie” nazajutrz po Wielkiejnocy roku 1282 zniweczyły plany króla Sycylii. Masakra Francuzów, dokonana przez Sycylijczyków za namową króla Piotra III Aragońskiego (1276-1285), spowodowała rozpad królestwa. Odtąd będą istniały dwie Sycylie – wyspiarska pod zwierzchnictwem Aragończyka, który przybrał wtedy imię Piotra I, oraz Sycylia półwyspowa pod władzą Andegaweńczyka. Dwie Sycylie – dwie stolice, Palermo i Neapol. Akcja podjęta przez Aragończyka okazała się korzystna dla Państwa Kościelnego, lecz warunki, w jakich została przygotowana i wykonana, ohydne zbrodnie, którymi się splamiła, mogły spotkać się jedynie z dezaprobatą Stolicy Apostolskiej, której autorytet jako suzerena został narażony na szwank. Wykorzystując tę sytuację, Marcin IV oddał koronę sycylijską Karolowi Walezjuszowi, trzeciemu synowi króla francuskiego Filipa III Śmiałego (1270- 1285). Było to zręczne posunięcie. Niestety, król francuski doznał niepowodzenia w wyprawie wojskowej przeciwko królowi Aragonii. Na Początku XIV wieku papiestwo musiało uznać zwierzchnictwo młodszej gałęzi dynastii aragońskiej nad Sycylią oraz starszej gałęzi nad Sardynią i Korsyką.

Dwa i pół wieku prześladowań – w tych słowach można by podsumować historię Kościoła rzymskiego w okresie od męczeństwa Piotra w 64 roku do edyktu mediolańskiego w roku 313, historię istotnie tragiczną. Trzydziestu papieży nastąpiło po Piotrze a przed Milcjadesem (311-314), którego Konstantyn osadził w Lateranie: osiemnastu z nich zmarło śmiercią męczeńską, ośmiu zostało prawdopodobnie skazanych na śmierć za wiarę, trzech zakończyło życie na wygnaniu, jeden w więzieniu… Ten smutny bilans pozwala domniemywać, że nieustanny nadzór policji cesarskiej oraz krwawe przeważnie represje ograniczały działalność papieży tego okresu jedynie do zaciętej walki o przetrwanie społeczności kościelnej. Prawda jest inna. Pomimo ustawicznego braku bezpieczeństwa papieże ci kierowali Kościołem.

Wartość człowieka sprawującego urząd lub funkcję ocenia się według autorytetu, który potrafi narzucić innym, inteligencji oraz poczucia człowieczeństwa, które przejawia w wykonywaniu władzy. Innocenty III miał te zalety. Zaimponował od razu swoim poddanym, a później także władcom. Do chwili śmierci papieża prawie cała Europa uznawała jego autorytet. Królestwa: Anglii, Aragonii, Sycylii były wasalami Państwa Kościelnego: Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, królestwo Francji, Norwegii, Portugalii przyznawały papieżowi prawo wglądu w niektóre sprawy: królestwo czeskie, polskie i węgierskie, Cesarstwo Łacińskie w Konstantynopolu i jego państwa lenne stanowiły strefy wpływów papieskich. Stolica Apostolska nawiązała również korzystne stosunki z królestwem Serbii i carstwem Bułgarii.

Syn Karola Młota przywdział koronę dwa lata wcześniej, kładąc kres przez usunięcie Childeryka III (f 755) dynastii Mero- wingów. Ponieważ Pepin miał nieco skrupułów podejmując tę decyzję, poprosił o radę biskupa Moguncji, Winfryda, który w owych czasach reorganizował Kościół frankijski. Winfryd, będąc anglosaskim mnichem benedyktyńskim, został w roku 719 obarczony przez papieża św. Grzegorza II misją udania się do Germanii w celu jej ewangelizacji. Papież kazał Winfrydowi przybyć do Rzymu, aby mu wyjaśnić cel misji, podobnej do tej, jaką św. Grzegorz Wielki powierzył 100 lat wcześniej Augustynowi z Canterbury, i nadał mu imię Bonifacy: ,,Idź – rzekł mu Grzegorz II – będziesz odtąd nosił imię Bonifacy, ten, który czyni dobrze! > Sw. Bonifacy, niezrównany apostoł Germanii, skazany na śmierć przez Fryzyjczyków w roku pobytu w Galii papieża Stefana II, zaimponował Pepinowi. Doradził królowi, aby zasięgnął opinii papieża Zachariasza (741-752), również benedyktyna, na temat swego zamiaru, i prosił go o zezwolenie na koronację. Zachariasz nie tylko udzielił swej zgody, ale zobowiązał Bonifacego do udzielenia nowemu królowi świętego namaszczenia. Całkiem nowa dla Franków uroczystość, nigdy bowiem nie widzieli oni podobnej świętej inwestytury, odbyła się z całą okazałością w Soissons w roku 751.

Następcy św. Grzegorza usiłowali, z mniejszym zapałem, kontynuować jego dzieło. Pontyfikaty ich były zbyt krótkie – 20 papieży w ciągu 97 lat – aby mogli wycisnąć piętno na kierowaniu sprawami Kościoła. W VII wieku tylko dwaj papieże zasługują na wyróżnienie, św. Marcin I (649-655) oraz św. Aga- ton (678-681). Św. Marcin I zainaugurował swój pontyfikat aktem wielkiej odwagi. Na Wschodzie zrodziła się przy poparciu cesarza Konstansa II (630-668) herezja zwana monoteletyz- mem, uznająca istnienie w Chrystusie wyłącznie jednej woli: Boskiej. Marcin zwołał do Lateranu synod, który potępił wyraźnie głosicieli tej herezji i w sposób zawoalowany cesarza popierającego ją. Konstans nie zareagował od razu, lecz zemsta jego była brutalna. 17 czerwca 653 roku bizantyjscy żołnierze aresztowali papieża w bazylice laterańskiej. Sprowadzony do Konstantynopola Marcin był tam okrutnie torturowany: postawiony przed sądem pod zarzutem obrazy majestatu, został skazany na zesłanie na Chersonez Taurydzki, to jest na Krym, gdzie umarł 16 września 655 roku, wyraziwszy rok wcześniej zgodę na wybór swego następcy, św, Eugeniusza I. Kościół uznał go za męczennika. Sw. Agaton, benedyktyn sycylijski, odniósł sukces tam, gdzie doznał niepowodzenia św. Marcin I: kazał potępić ostatecznie monoteletyzm przez zwołany w 680 roku szósty sobór powszechny, a trzeci w Konstantynopolu.

Dojście do władzy w roku 361 Juliana Apostaty (361-363) rozpoczęło – paradoksalnie – proces likwidacji arianizmu. Dwa lata rządów młodego cesarza, siostrzeńca Konstantyna, poległego w 32 roku życia w bitwie z Persami, zaznaczyło się ofensywnym nawrotem poganizmu i podjęciem środków przeciwko chrystianizmowi. Dla Juliana arianie mieli zniknąć, podobnie jak katolicy. Okrutniej dotykany represjami aniżeli katolicki Zachód, ariański Wschód znosił je o wiele gorzej. Cesarz odszczepieniec zmarł, a następca papieża Liberiusza, Hiszpan, św. Damazy I (366-384), zabrał się aktywnie do przywracania pokoju wewnętrznego w Kościele. Opracował on formularze doktrynalne, pod którymi podpisał się w roku 379 synod zwołany do Antiochii. Odtąd arianizm, zakazany na Wschodzie w roku 380 na mocy edyktu tessalońskiego, powoli tracił wpływy. Utrzymywał się jeszcze przez jakiś czas u Gotów, których ewangelizował ariański biskup Wulfilas (311?-383?), autor przekładu Biblii na język gocki. Arianizm zniknął ostatecznie w latach 589-590, gdy hiszpańscy Wizygoci wyrzekli się herezji w ślad za swym królem Rekare- dem I (586-601).

Bazylika, obrabowana przez Saracenów w 846 roku, została odbudowana 4 lata później przez wielkiego budowniczego, św, Leona IV (847-855), papieża, któremu Watykan zawdzięcza mury obronne, tzw. mury leoniańskie. Dopiero jednak papież Kalikst II (1119-1124) wprowadził do dzieła św. Grzegorza Wielkiego najbardziej doniosłe zmiany: pragnąc upiększyć konfesję, przykrył większy ołtarz innym, wykonanym z marmuru, który uroczyście poświęcił 25 marca 1123 roku.

Zawarty w Wormacji konkordat przywrócił na jakiś czas pokój między Stolicą Apostolską i Cesarstwem, lecz później z różnych powodów wyłoniły się rozmaite trudności. Choć świat chrześcijański wyrażał zadowolenie z zawartego układu, który usankcjonował Sobór Laterański I, to Rzym nie zaznał jeszcze spokoju i porządku. Pod stanowczym i energicznym kierownictwem Kaliksta II możne rodziny rzymskie zachowywały spokój. Po śmierci Jmrgundzkiego papieża wznowiły swą wichrzycielską działalność.

Bazylika Walentyniana, nosząca również ślady rządów Teo- dozjusza i Arkadiusza, stąd nazwa ,,bazyliki trzech cesarzy”, miała mniej burzliwe losy aniżeli bazylika watykańska, wyjąwszy trzęsienie ziemi – wyrządziło ono poważne szkody, naprawione przez św. Leona Wielkiego – oraz grabież dokonaną przez Longobardów w 739 roku i przez Saracenów w 847 roku, drugie trzęsienie ziemi w 1348 roku, które zniszczyło dzwonnicę, wreszcie w roku 1527 nową grabież, której dokonali żołdacy Karola V podczas plądrowania Rzymu. Tak jak w innych bazylikach, prace upiększeniowe zostały wykonane za sprawą licznych papieży, lecz najbardziej istotne zmiany były dziełem św. Grzegorza Wielkiego – wykopał on kryptę i podwyższył chór, jak to uczynił w Bazylice św. Piotra – oraz Sykstusa V, który wyburzył sklepienie, aby urządzić konfesję. Na początku XIX wieku bazylika wyglądała tak samo jak ta, która ukazała się olśnionym oczom wiernych w czasie poświęcenia jej przez papieża Syrycjusza w roku 39073. Nieostrożność robotnika, zatrudnionego przy pracach restauratorskich, zniszczyła w nocy z 15 na 16 lipca 1823 roku te relikwie przeszłości: pożar, który przybrał gwałtownie ogromne rozmiary, zdewastował kościół, praktycznie nienaruszony od ponad 14 stuleci. Architekci, którym powierzono odrestaurowanie budowli, mogli uratować tylko to, co ocalało od ognia, jak na przykład prawe boczne nawy. Woleli jednak zrównać pozostałości z ziemią, aby odbudować wszystko w tym samym lub w podobnym kształcie. Mimo wszystko dzieło ich zasługuje na podziw. Bazylika została ponownie poświęcona przez papieża Piusa IX w dniu 4 października 1854 roku.

Nestoriusz (ok. 380-ok. 451), uczeń Teodora z Mopsuestii, patriarcha Konstantynopola w latach 428- 431, współtwórca doktryny teologicznej zwanej nestorianizmem, wystąpił z nauką o dwu osobach w Chrystusie. Potępiony w 431 roku przez Sobór Efeski, został skazany przez cesarza Teodozjusza na wygnanie do Egiptu (przyp. tłum.).